Zorg dat je niet in je gezicht wordt geslagen – of die ander neermept
“Je staat bij een wegversperring. Er komt een man in een auto aanrijden, die er duidelijk doorheen wil. Hij stapt uit – het is een beer van een vent – en komt jou even luid en duidelijk vertellen dat jij hem echt niet tegen gaat houden.”
Iedere hulpverlener krijgt in zijn of haar loopbaan te maken met agressie. Jaarlijks loopt bijna de helft van het brandweerpersoneel aan tegen verbaal of fysiek geweld. De politie kan niet altijdter plaatse zijn, voordat de eerste klap valt. Dit is het soort situaties waarvoor gedragsdeskundige Willem Biesot sinds 2001 hulpverleners traint. Met agressieregulatie kan die agressie ombuigen en voorkomen dat er slachtoffers vallen. Biesot en zijn collega’s wijden hulpverleners in in de vijf geheimen van agressieregulatie.
-
Goed waarnemen
“Toen ik de bevelvoerder te woord stond begon de man in de auto luid te toeteren. Voordat ik kon reageren reed hij met gierende banden weg. Je kon om het huizenblok heenrijden, waardoor ik dacht dat de man terug zou kunnen komen.” (Praktijkervaring brandweerman, rapport Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid, zo ook de voorbeelden hieronder)
Je doet gewoon je werk en dan gaat er ineens een omstander door het lint. Je hebt helemaal geen tijd voor dat gezeur. Maar blijft het bij schreeuwen of haalt hij straks uit? Zijn er andere omstanders of hulpverleners in de buurt? Belangen en emoties trekken aan de hulpverlener, dus het is belangrijk om alert te blijven.
-
Jezelf instellen
“Wat ik gedaan heb is rustig blijven. Als ik ook zou beginnen te schreeuwen, zou het alleen maar erger worden. Het lost niks op als je zelf ook boos wordt.”
Met de opgedane waarnemingen kan je passende instelling worden bepaald. Dreiging en geweld vragen om actie, zoals de inzet afbreken en politieondersteuning vragen. Maar als de agressor nu dichtbij staat te schreeuwen, of je beetpakt, kan je eigen instelling helpen om jouw situatie direct te verbeteren, bijvoorbeeld door je verbaal of fysiek vrij te maken.
-
De-escaleren en afweren proportioneel geweld
“Hij wilde een stukje macht laten zien. Hij gedroeg zich als de ‘burgemeester van de straat.” Verbale agressie kan worden afgeremd, door assertief controle over de situatie te nemen.
“Hij probeerde mij een aantal keren te slaan. Hij heeft mij niet geraakt, omdat ik uitweek.”
Proportioneel geweld wordt verweerd met technieken uit aikido en jiujitsu, voor het sturen van krachtstromen. Door de agressor niet te blokkeren maar juist mee te bewegen met zijn energie, raakt deze uit balans en krijgt je ruimte om jezelf uit de situatie te halen. In de training wordt rekening gehouden met de beschermende of belemmerende uitrusting van de hulpverlener.
-
Veilig fixeren van de agressieve persoon
Voor het afremmen van de agressiespiraal kan het nodig zijn juist de agressor vast te pakken of vast te houden:
- “Het was echt nodig om hem fysiek aan de kant te zetten. Wel heb ik dat op een rustige, correcte manier gedaan.”
- “De hand die ik gaf was het symbool voor: ik reik jou mijn hand aan, ik wil zien wat jij doet. Toen zag ik dat hij kalmeerde.”
-
Weren, vechten en bevrijden
“Wij waren met zes man. We hadden die vuurwerkgooiers ook twee tikken kunnen geven.”
Ook bij fysiek, overstijgend geweld, kunnen de vechtsporttechnieken ingezet worden, maar altijd en alleen om op een gedecideerde, de-escalerende manier agressie af te ronden, met respect voor alle partijen. Biesot: “We willen voorkomen dat een sterke brandweerman uit impuls drie vandalen neerslaat. Dat is onacceptabel inhet kader van de beroepsuitoefening en ongewenst voor hemzelf.”
Tientallen jaren praktijkervaring hebben geleid tot doordachte trainingen, met aandacht voor de emoties en agressie van de deelnemers. Er is tijd voor de verwerking van traumatische situaties en zo nodig wordt doorverwezen naar traumaspecialisten.
Dynamische training
De aangeleerde technieken zijn geen losse trucs: ze passen in een compleet systeem van competentiemanagement. Dat omvat alle vier aspecten voor de professionele ontwikkeling van werknemers: vaardigheden, kennis, houding en persoonlijkheidskenmerken.
Maar de training is niet theoretisch. Biesot: “We nemen de praktische en actieve weg: we oefenen vooral. De deelnemers gaan aan het werk met vaardigheden die het meest nodig zijn, voor situaties waar je het eerst tegenaan loopt, zoals één-op-één geweld.”
De trainingen worden gegeven onder supervisie van Biesot van De Zwerm Groep. Biesot werkt hiervoor samen met drie andere zwaargewichten in de agressieregulatie: specialist Oosterse krijgskunsten en brandweerman Erwin van der Beek, docent geweldbeheersing Robert Jongmans, en Samir Spirtovic, aikido-weerbaarheidstrainer van onder meer ambulanceteam, buschauffeurs, stadstoezicht en docenten.
De Zwerm Groep
“Je moet communicatieve en fysieke trainingen voor brandweerpersoneel niet onderbelicht laten. Vroeg of laat loop je er een keer tegenaan.” (Brandweerman met geweldervaring)